Vua Trần Nh�n T�ng v� Tr�c L�m Y�n Tử

 

Năm 1299, vua Nh�n T�ng xuất gia tại ch�a Hoa Y�n n�i Y�n tử, lấy hiệu l� Hương V�n �ầu �� (sau n�y vua đổi hiệu l� Tr�c L�m �ầu ��). Vua được nhận l� người truyền thừa ch�nh thức của ph�i Y�n Tử, thế hệ thứ s�u, tiếp nối vị tổ sư thứ năm l� thiền sư Huệ Tuệ. Từ đ� trở đi, ph�i Y�n Tử trở th�nh nổi tiếng, thế lực lan rộng trong triều đ�nh v� giữa nh�n gian. Một �ng vua đ� từng đ�nh bại cuộc x�m lăng của nh� Nguy�n, một �ng vua đ� đem h�a b�nh v� thịnh trị cho d�n, một �ng vua như thế khi đi xuất gia chắc chắn đ� g�y n�n một tiếng vang lớn v� khiến tất cả mọi người trong nước hướng nh�n về ngọn n�i Y�n Tử. �ạo Phật trở th�nh yếu tố t�m l� li�n kết to�n d�n lại trong một mục đ�ch x�y dựng v� bảo vệ quốc gia. Nh�n T�ng v� Anh T�ng l� những nh� ch�nh trị giỏi, nhưng đồng thời cũng l� những Phật tử thật sự. Nh� ph� b�nh lịch sử c� thể n�i họ lợi dụng đạo Phật cho ch�nh trị nhưng nh� ph� b�nh văn h�a cũng c� thể n�i họ l� những người Phật tử s�ng đạo.

Phong tr�o Phật gi�o nhập thế gọi l� Tr�c L�m y�n Tử chỉ hưng thịnh cho đến khoảng giữa thế kỷ thứ mười bốn. Sau đ�, phong tr�o yếu dần. Từ đ�y cho đến cuối thế kỷ thứ mười s�u, thiếu sự n�ng đỡ của những �ng vua Phật tử, đạo Phật r�t lui về căn cứ của m�nh ở ch�a tr�n n�i v� nơi th�n qu�. C�c ch�a ở thủ đ� Thăng Long th�i đ�ng vai tr� quan trọng về ch�nh trị.

Một thời gian sau ng�y xuất gia, vua Nh�n T�ng đ� đổi ph�p hiệu l� Tr�c L�m. Ta biết rằng vị tổ thứ hai của thiền ph�i Y�n Tử, thiền sư �ạo Vi�n (hay Vi�n Chứng) ng�y xưa đ� được ban hiệu l� Tr�c L�m quốc sư. Nh�n T�ng đ� xuất gia v� đ� trở n�n một vị cao tăng, tổ sư thứ s�u của ph�i Y�n Tử v� l� tổ sư thứ nhất của ph�i Tr�c L�m: ta gọi vua bằng ph�p hiệu Tr�c L�m của vua, trong khi kh�ng qu�n rằng Tr�c L�m quốc sư �ạo Vi�n l� một vị tiền bối của vua.

Tr�c L�m �ầu �� t�n tục l� Trần Kh�m, con của vua Trần Th�nh T�ng, sinh năm 1258, l�n ng�i vua năm 20 tuổi, xuất gia năm 41 tuổi v� tịch năm 1308 v�o l�c 51 tuổi. T�c giả �ại Việt Sử K� To�n Thư viết: "Vua được tinh anh của th�nh nh�n, đạo mạo thuần t�y, nhan sắc như v�ng, thể chất ho�n to�n, thần kh� tươi s�ng, hai cung đều cho l� lạ, gọi l� Kim Ti�n �ồng Tử; ở vai b�n tả c� nốt ruồi đen, cho n�n c� thể c�ng đ�ng được việc lớn: ở ng�i 14 năm, nhường ng�i 5 năm, xuất gia 8 năm, thọ 51 tuổi, băng ở am Ngọa V�n n�i Y�n Tử. H�a nh�, cố kết l�ng d�n, sự nghiệp phục hưng l�m vẻ vang đời trước, thực l� vua hiền của nh� Trần. Song vui l�ng ở kinh Phật, tuy bảo l� đến si�u tho�t, nhưng kh�ng phải l� đạo trung dung của th�nh nh�n". Sử thần Ng� Sĩ Li�n c�n n�i: "Nh�n T�ng tr�n thờ Từ Cung tỏ r� hiếu đạo, dưới d�ng người hiền lập n�n v� c�ng, nếu kh�ng phải bậc nh�n minh anh vũ th� sao được như thế? Duy c� việc xuất gia l� kh�ng hợp với đạo trung dung". �� l� những lời ph� b�nh về vua Nh�n T�ng của c�c sử thần theo Nho Gi�o.

Hồi c�n nhỏ tuổi, Tr�c L�m đ� c� � kh�ng muốn l�m vua, v� muốn nhường địa vị đ�ng cung th�i tử cho em. S�ch Tam Tổ Thực Lục n�i: "Một đ�m v�o giờ T�, vua vượt th�nh m� đi, muốn đến n�i Y�n Tử. �ến ch�a ở n�i ��ng Cứu th� trời s�ng, liền v�o ẩn nấp trong th�p. Vị tăng trụ tr� thấy tướng mạo dị thường liền đem thức ăn khoản đ�i. H�m ấy th�i hậu v� vua Th�nh T�ng sai quần thần đi t�m tứ t�n, bất đắc dĩ vua phải về. Khi l�n ng�i, tuy ngồi tr�n ch�n bệ vinh quang nhưng sinh hoạt rất thanh tịnh. Một h�m ngủ trưa tại ch�a Tu Ph�c trong đại nội, vua mộng thấy tr�n rốn m�nh nở ra một hoa sen lớn như b�nh xe, tr�n đ� c� đức Phật v�ng. B�n cạnh, c� người chỉ v�o vua m� hỏi: biết đức Phật n�y kh�ng? �� l� đức Biến Chiếu T�n đấy! Vua tỉnh thức, đem giấc mộng n�i lại cho Th�nh T�ng nghe, ai cũng lấy l�m lạ.

Từ đ� thường ăn chay tr�nh thịt c�, long nhan gầy m�n. Th�nh T�ng thấy thế lấy l�m lạ, hỏi. �iều Ngự (tức Nh�n T�ng) cứ thực tr�nh b�y. Th�nh T�ng kh�c n�i: Ta đ� gi�, tr�ng cậy v�o một m�nh ngươi, nếu ngươi như thế th� l�m sao nối được thịnh nghiệp của tổ t�ng? �iều Ngự cũng kh�c. �iều Ngự th�nh t�nh th�ng minh, hiếu học, nhiều t�i, đọc khắp c�c loại s�ch, th�ng suốt cả nội điển (Phật học) lẫn ngoại điển, thường mời c�c vị thiền kh�ch tới c�ng giảng cứu Thiền học. �iều Ngự cũng t�m tới tham khảo với Tuệ Trung thượng sĩ, v� do đ� th�m nhập được cốt tủy của Thiền học, cho n�n thường lấy tư c�ch đệ tử để đối đ�i với Tuệ Trung".

�� đ�nh Tr�c L�m thờ Tuệ Trung l�m thầy, nhưng khi xuất gia thọ 250 giới của một vị tỳ kheo th� Tuệ Trung vốn l� cư sĩ, kh�ng thể truyền giới cho vua được. Ai l� h�a thượng trao truyền giới ph�p cho Tr�c L�m, v� vua thọ giới ở đ�u? Hẳn người l�m H�a thượng đầu đ�n truyền giới l� thiền sư Huệ Tuệ, l�c ấy đang lảnh đạo sơn m�n Y�n Tử, tổ sư thứ năm của thiền ph�i. V� lễ thọ giới xuất gia của Tr�c L�m chắc chắn được tổ chức tr�n n�i Y�n Tử.

Tr�c L�m tuy học với Tuệ Trung nhưng kh�c với Tuệ Trung ở chỗ vua rất ch� trọng về mặt h�nh tướng của sự việc. Tr�c L�m xứng đ�ng l� vị s�ng tổ của một m�n ph�i, người l�nh đạo của một gi�o hội. Vua c� � định xuất gia rất sớm nhưng � định n�y chỉ được thực hiện v�o năm 1299